GEKIEMD ZAAD door Jan van Overmeeren
In het navolgend verhaal zal ik pogen, waarschijnlijk meer dan tot nu toe gebruikelijk was, iets uit de doeken te doen over het kiemproces van zaad. Hiertoe heb ik de navolgende literatuur geraadpleegd. Ook zal ik melding maken van mijn eigen ervaringen met het praktisch kiemproces.
Geraadpleegde literatuur:
Kiemzaad: H.W.J. van der Linden, www.psittaciformes.nl
Der Stieglitz: Edizioni Alcedo: een boek over de putter.
Voor de een (zie “Kiemzaad”) is gekiemd zaad een soort waardevol, licht verteerbaar, groenvoer. Eigenlijk “normaal” zaad waaraan water is toegevoegd. De voedingsstoffen nemen door het kiemproces eerder af dan toe.
Voor de ander (zie “Der Stieglitz”) is er toch, mits goed uitgevoerd, iets meer aan de hand.
Persoonlijk deel ik mijn mening met de laatste.
Het kiemen van zaad is een complexe biologische gebeurtenis, waardoor het embryo van het zaad geactiveerd wordt om tot een kleine plant op te groeien.
Het kiemproces (vertaalde samenvatting uit “Der Stieglitz”)
Het droge zaad bestaat aan de buitenkant uit een hard chitine-achtige omhulsel met aan de binnenkant een embryo, het fundament van de toekomstige plant. Het embryo bevindt zich in rustfase. Het is wachten op gunstige omstandigheden om aan het kiemen te beginnen. Het embryo moet onafhankelijk van de moederplant kunnen overleven. Daartoe is het met een aantal voedingsstoffen uitgerust, waaronder zetmeel, eiwit en vet. De rustfase kan lang duren: één of meerdere jaren. Maar zelden langer dan 5 à 6 jaar. Hierna vergaan de voedingsstoffen en sterft het embryo af.
Zodra het zaad de ideale situatie bereikt en gaat kiemen, begint een serie van complexe fysiologische processen, die door een juiste temperatuur, water en de hoeveelheid zuurstof geactiveerd worden. Het kiemen is van zowel uiterlijke factoren (water, temperatuur en zuurstof) alsook van innerlijke factoren (rijpheid en vitaliteit) afhankelijk.
Het kiemproces begint met de wateropname. In deze fase wordt hoofdzakelijk door proteïne, zetmeel en cellulose van de gedroogde cellen, een groot aantal waterstofmoleculen opgenomen. Samen met het water worden minerale ionen voor de stofwisseling opgenomen.
In de eerste fase neemt het zaad vloeistof op en zwelt het, waardoor de omhulling begint te barsten. Tegelijkertijd begint het embryo te groeien, doordat het de reservestoffen verbruikt. Daar waar de schaal openbarst ontstaat bijna altijd de wortel met de absorberende wortelhaartjes. Hij groeit op tot de primaire wortel en verankert zich in de bodem. De reservestoffen voeden het plantje in wording, totdat het zelf door de wortels in staat is de mineralen op te nemen en kooldioxide van de lucht om te zetten.
Het stadium van gekiemd zaad zoals wij dat bedoelen is dan reeds lang gepasseerd.
Voedingswaarde van gekiemd zaad (vertaalde samenvatting uit “Der Stieglitz”)
Gedurende het kiemen worden de “potentiële” voedingsstoffen van het zaad geactiveerd en neemt de voedingswaarde enorm toe. Reeds na 24 uur kiemen verandert het zetmeel in eenvoudige koolhydraten (suiker), die sneller opgenomen worden en licht verteerbaar zijn.
Het vet vormt organische verbindingen, inleiders tot vitamine D. De mineraalzouten worden door het organisme beter opgenomen en nemen toe (algemene ijzertoename, verdubbeling van calcium, fosfor, magnesium en koper). Het caroteengehalte verdubbelt. Vitamine B2 neemt enorm toe tot 400%. Vitamine B5 en B6 verdubbelen. Vitamine C, in zaad heel weinig aanwezig, neemt opmerkelijk toe en overtreft zelfs procentueel de citrusvruchten. Er ontstaat zelfs iets dat normaal niet in planten aanwezig is, namelijk vitamine B12.
Een verder effect van het kiemen is de merkbare toename van eiwit (meer dan 20%), dat in aminozuren wordt opgeslagen en zodoende sneller opgenomen kan worden.
Het praktische kiemproces (eigen ervaringen)
De voordelen van gekiemd zaad, zeker bij de kweek, lijken me nu wel duidelijk.
De vraag is hóe te kiemen en welk soort zaad te gebruiken en welke gevaren kunnen verder optreden. Ik ben ervan overtuigd dat er diverse methoden gehanteerd kunnen worden. Daar zal ik verder niet op ingaan. Ik zal omschrijven hoe ík het doe en waaróm.
Het kiemproces duurt bij mij ca. 24-36 uur en is opgebouwd uit twee fasen. Allereerst het weekproces en vervolgens het kiemproces. Als kiemzaad gebruik ik het normaal in de handel verkrijgbare kiemzaad. Dat vul ik aan met niger kiemzaad (1 kg. kiemzaad + 1 kg niger kiemzaad), waaraan een behoorlijk aantal zwarte zonnepitten wordt toegevoegd. De samenstelling wordt aangepast aan het soort vogels dat gekweekt wordt. In mijn geval zijn dat major putters. De kiemduur van de zaden moet praktisch wel gelijkwaardig zijn.
Gedurende het hele proces liggen groei van eventuele bacteriën en schimmels op de loer. Zeker bij de optimale kiemtemperatuur van 20-25 graden C.
Het proces wordt door mij begonnen door de te kiemen zaden behoorlijk mechanisch te reinigen in een vergiet onder stromend warm water (ca. 60 graden). Hierdoor wordt een groot gedeelte van de eventuele vervuiling aan de oppervlakte verwijderd. Vervolgens komt het zaad in een afsluitbare kunststof beker waaraan warm water van minstens 60 graden C. wordt toegevoegd.
De zaden staan dan net onder water. Na het weekproces van 4 à 6 uur hebben de zaden meestal het aanwezige vocht opgenomen. De gedachte achter dit warme water is dat bij deze temperatuur de eventuele bacteriën niet overleven. Dit kan mogelijk ook op andere manieren gebeuren.
Door John van der Jagt, microbioloog, is een vergelijkend onderzoek gedaan. Zaad werd zowel geweekt bij een begintemperatuur van 60 graden C. als wel in koud water. Gebleken is dat er een grote reductie in het aantal bacteriën plaatsvond bij een temperatuur van 60 gr. C.
Na het weekproces worden de zaden uitvoerig in het vergiet onder stromend water – weer van ca. 60 gr. C. - gereinigd.
Vervolgens worden ze verdeeld over de bekende kiemschalen en bij ca. 22 graden C. tot kiemen gebracht. Dit doe ik meestal in een voorziening die ik eventueel ook als ziekenkooi kan gebruiken. Hierbij is de verlichting overdag aan en ‘s nachts uit. Tussendoor nogmaals reinigen onder stromend water. Na 18 – 20 uur zijn aan de zaden meestal witte puntjes zichtbaar. Ik beschouw het kiemproces dan als beëindigd.
Na voor de laatste maal onder stromend water te hebben gereinigd, worden de zaden op een keukendoek en/of keukenpapier aangedroogd. Vervolgens worden ze ter bewaring over kunststofbekers verdeeld. Het bewaren mag tot max. 5 dagen in de koelkast.
Het gekiemd zaad is volgens mij dan, hetzij los gevoerd of onder het eivoer verwerkt, een uitermate voedzaam product voor zowel oudere alsook jonge vogels!
Jan van Overmeeren. Tel. 045 – 5314427 – mietenjan@home.nl
|