DNA geslachtsonderzoek
De naakte waarheid, of niet…?
Iedere vogelliefhebber die vogels houdt die niet geslachtsdimorf zijn d.w.z. dat er geen (of geen betrouwbare) duidelijke uiterlijk gebonden geslachtskenmerken tussen man en pop zijn, krijgt te maken met de vraag: laat ik de vogels geslachtelijk onderzoeken of niet? Een aantal vogels is het hele jaar door niet (voldoende) geslachtelijk herkenbaar zoals: Europese nachtegaal, veldleeuwerik, grauwe vliegenvanger, roodborst, winterkoning, boomkruiper, tuinfluiter, etc. Maar er is ook een aantal vogels die in het broedseizoen wel herkenbaar zijn, maar na de eerste jeugdrui (nog) niet, zoals: bonte vliegenvanger, gele kwikstaart, grote gele kwikstaart, zwarte roodstaart, etc. Voor beide groepen vogels is het raadzaam het geslacht te laten onderzoeken. Immers niemand start graag het broedseizoen met het gedachte koppel wat in het jaar tevoren is gekocht, maar wat alsnog twee poppen of twee mannen blijken te zijn. Ook ik ben al vaker teleurgesteld door malafide verkopers die stellig beweerden dat het een koppel was, ondanks gebrek aan DNA certificaten, want “er waren al eerder eieren en jongen geweest”. Toen ik bij thuiskomst alsnog DNA onderzoek liet uitvoeren, bleken het twee mannen te zijn. Merkwaardig toch hoe geslachten kunnen veranderen in de loop van de tijd… Er zijn in principe twee manieren om het geslacht van de vogels te kunnen bepalen:
Endoscopisch onderzoek
(laparoscopie, betekent: “kijken in de buikholte”) Hiervoor dienen de vogels naar een dierenarts gebracht te worden. De vogel wordt onder narcose gebracht met een soort lachgas. Het buikvlies in de zij, wordt ontsmet met alcohol en een holle schuine scherpe canule (3-4 mm diameter) wordt voorzichtig door de buikwand geprikt. Hier zitten nagenoeg geen bloedvaten, en komt er geen bloed vrij tijdens het aanprikken. Door de canule wordt een endoscoop met een camera geschoven. De dierenarts gaat nu voorzichtig manoeuvrerend tussen de darmen op zoek naar eileiders (pop) of testikels (man) De vogels dienen daarom voldoende volgroeid te zijn. De camera en canule worden verwijderd en de (compleet slappe, bewusteloze) vogel wordt terug in de kooi gelegd. Na ongeveer twee minuten is de roes voorbij en de vogel weer in orde. Het wondje hechten is niet nodig. Van de bevindingen wordt per vogel een certificaat opgemaakt. De kosten bedragen ongeveer € 16,- per vogel. Voordelen: - 100% betrouwbaar - ook kleine vogeltjes kunnen onderzocht worden - snelle uitslag, direct resultaat bekend
Nadelen: - omslachtig - het komt (maar zelden) voor dat een vogel overlijdt als gevolg van dit onderzoek - stressvolle situatie voor de vogels DNA verenonderzoek
De naam DNA is afkomstig van het Engelse Deoxyribonucleic Acid (desoxyribonucleïnezuur). DNA is een biochemisch macromolecuul dat fungeert als belangrijkste drager van erfelijke informatie in alle bekende organismen. Het is mogelijk om het geslacht van vogels te bepalen aan de hand van DNA. Hiervoor dient er een aantal veertjes (5-7) geplukt te worden van de borststreek of cloaca van de vogel, en opgestuurd te worden naar een laboratorium (n.b. een DNA onderzoek kan ook worden uitgevoerd op een stukje ei van de jonge vogel, of een bloedmonster). De geplukte veertjes worden in een plastic zakje gedaan, waarbij er opgelet dient te worden dat de schacht van de veer niet met de handen wordt aangeraakt! De veertjes moeten vers geplukt zijn, dus geen uitgevallen, uitgeruide of door de vogel uitgetrokken veren gebruiken! Er wordt een opdrachtformulier ingevuld, en alles wordt opgestuurd naar het betreffende laboratorium. De geclaimde nauwkeurigheid van het onderzoek ligt op 99,9%, wat een foutkans betekent van 1:1000. De kosten bedragen (afhankelijk van het laboratorium en aantallen vogels) tussen de € 14,- en € 19,- per vogel. De onderzoeksnelheid ligt tussen de 3-4 dagen (Nederland, Gendika) en 10-14 dagen (Duitsland, Tauros of IMDB). Als we wat aantallen vogels hebben loopt zo'n onderzoek al gauw in de papieren (kost veel geld)..
Toen ik opmerkzaam werd gemaakt op een Spaans laboratorium, wat een DNA veeronderzoek uitvoert voor maar € 4,50 per vogel (onafhankelijk van aantallen vogels), was mijn interesse dan ook gewekt. Het betreffende laboratorium is NBT (Newbiotechnic) S.A. in Sevilla, Spanje. (www.sexadodeaves.com) Hier volgen mijn persoonlijke ervaringen. Na ingelogd te zijn (gebruikersnaam en wachtwoord aanmaken), moet er eerst betaald worden (via internet, bank- of creditcard), voor het aantal vogels wat je wil laten onderzoeken. Pas daarna kun je de opdrachtformulieren printen per vogel. Er is een selectiemenu (met Latijnse namen) als voorkeurmenu, maar als je vogel er niet bij zit, kun je onderaan “others” aanklikken om in een tweede menu terecht te komen.
Toch kwamen een aantal voor ons heel gewone vogels niet op de menu`s voor (grote gele kwikstaart, boomkruiper, kleine karekiet, tuinfluiter, pimpelmees, bonte vliegenvanger), maar ja toen had ik al wel betaald….. (n.b. intussen zijn die vogels nu wel op het voorkeursmenu toegevoegd, nadat er veren zijn onderzocht).
Dan maar bellen voor advies wat te doen, de telefonische bereikbaarheid is echter alleen tussen 11.00 en 14.00 uur! (heeft dit wat te maken met de dagelijkse siësta…?) Met Engels kom je goed weg, en er werd me verteld dat indien de vogel niet op de voorkeurmenu`s voorkwam, ik gewoon een willekeurige vogel moest kiezen, en op het opdrachtformulier de naam moest corrigeren. De veertjes moeten met plakband worden bevestigd op het formulier, wat rommeliger werkt dan een plastic zakje. Als je toch een plastic zakje gebruikt, krijg je daar opmerkingen over, dat dit de uitslag negatief kan beïnvloeden!
De resultaten komen fragmentarisch binnen. Dus van een opdracht met verschillende onderzoeken, kreeg ik de eerste resultaten na twee weken, maar dat liep verder op tot wel twaalf weken! Bij herhaalde reclamatie vanuit mijn zijde, werd ik verzocht om nieuwe (andere) samples op te sturen van zekere mannen en poppen.
Het laboratorium was op dat moment al 9 weken bezig! Ook aan dit verzoek heb ik nog voldaan. Maar van een groot aantal vogels duurde het wachten zo lang, dat ik (na diverse aanmaningen, waarop nauwelijks werd gereageerd), het laboratorium verzocht om de verdere onderzoeken te stoppen en het geld te restitueren. Na enige woordenwisseling ging men akkoord, en het geld van de niet uitgevoerde onderzoeken ontving ik inderdaad retour (via Paypal).
Omdat de resultaten (veel te) lang op zich lieten wachten, had ik reeds een nieuw DNA onderzoek bij de mij bekende en vertrouwde laboratoria in Nederland en Duitsland aangevraagd. Dit resulteerde in dubbele kosten, maar ik kon niet blijven wachten. Groot was mijn verbazing toen bleek dat een aantal dubbel uitgevoerde DNA analyses niet bleken te kloppen! (ik nam de Nederlandse of Duitse uitslag als waarheid aan, omdat ik in het verleden nooit een verkeerde uitslag heb ontvangen). De foutkans van het Spaanse Newbiotechnic was veel groter als 99,9%! (dit geldt waarschijnlijk alleen voor die vogels die niet op het voorkeursmenu staan, van alle vogels die wel op het voorkeursmenu stonden was er geen fout en kwamen de resultaten ook na 2-4 weken binnen)
Mijn conclusie; dit onderzoek is weliswaar goedkoop, maar is minder betrouwbaar, duurt soms extreem lang, en niet alle vogels kunnen onderzocht worden. Deze ervaring was voor mij eens maar nooit meer!
Fraude
Met de DNA certificaten zelf van de gerenommeerde Nederlandse of Duitse laboratoria is niet of nauwelijks te frauderen. Deze zijn afgedrukt in kleur, ondertekend en soms ingesealed in plastic en voorzien van een merkteken wat niet te kopiëren is. Met de Spaanse DNA certificaten ligt dit veel gevoeliger. Deze zijn zeker niet fraudebestendig. Ze worden immers per e-mail als een .pdf bestand aangeleverd, waardoor het voor ‘handige jongens” relatief eenvoudig is om wat aan het certificaat te veranderen (zoals het geslacht). Mij zijn talloze voorbeelden en verhalen ter ore gekomen. Deze handelwijze is frauduleus en doet sterk afbreuk aan onze hobby! Controle is echter wel mogelijk. Je kunt met het certificaatnummer aan Newbiotechnic navragen of dit bij hun bekend is en of de uitslag klopt. Het laboratorium werkt wel mee aan deze vragen. Natuurlijk is het eenvoudig voor iedereen om bij een teleurstellende DNA uitslag (bijvoorbeeld: de gewilde pop is een man), om de veertjes van een andere vogel (zekere pop) opnieuw te laten seksen met opgave van het ringnummer van de eerder gesekste vogel. Er wordt eenvoudigweg een ander laboratorium aangevraagd voor de “nieuwe” DNA test. Voor onze (relatief goedkope) vogels loont dit echter niet, er moeten immers twee keer kosten voor DNA onderzoek worden betaald. Helaas wordt deze frauduleuze handelswijze wel toegepast door malafide verkopers van duurdere soorten (zoals papegaaien e.d.). Laten we er samen voor zorgen dat onze vogelhobby schoon blijft en blijf weg van malafide verkopers. Koop bij bekende kwekers, dat loont op termijn altijd!
Lou Megens Kweeknummer BEC 778
|