ZWARTE  BES  (Ribes Nigrum)    
Uit: “Wilde Planten” door Jo van Rooij  

Verschillende soorten van het geslacht ribes, uit de familie der steenbreekachtige, worden om de vruchten gekweekt, zoals de zwarte bes (ribes nigrum), de rode en de witte aalbes (ribes rubrum) en de kruisbes (ribes uva-crispa). Deze struiken verwilderen vaak en worden dan regelmatig in de natuurgebieden aangetroffen. De enige oorspronkelijke wilde soort is de zwarte bes en deze wordt in ons land nog steeds in natuurreservaten aangetroffen. Onder andere de Bakkerskooi bij Wanneperveen en bij Giethoorn de Otterskooi. De zwarte bes is een soort die graag groeit in zogenaamde elzenbroekbossen. Deze aangenaam ruikende struik heeft gesteelde, grote rondachtige bladeren, drie- tot vijflobbig met hartvormige voet, driehoekige, eiron­de scherp dubbelgezaagde lobben, die aan de onderzijde behaard zijn met geelachtige klierharen. De bloemen staan in oksel­standige trossen, zijn gesteeld, klokvormig en vijftandig behaard met kleine klierpuntjes. De vijf kleine kroonbladeren zijn recht en groenachtig, rood of wit van kleur. De vrucht is rondachtig, wit, rood of zwart, al naar gelang de soort. Een grote plantenkenner, Peter Forrestes, gebruikte in 1614  voor het eerst de blaadjes van deze struik tegen moeilijke urinelozing en tegen blaasstenen, maar de ontdekking van alle geneeskrach­tige gaven danken wij aan pater Bailly Montaran, zo ongeveer een eeuw later. Toen werd de stad Dion de stad der zwarte bessen genoemd en schreef hij een boekwerkje: De bewonderingswaardige eigenschappen van de zwarte bes. Deze pater zei: zwarte bessen zijn slijmvlies versterkend, bevorderen de zweetuitscheiding en zijn zeer opwekkend. Zij bevorderen de functie van alle spijsverterings­organen en maken een einde aan chronische diarree, maag- en buikkrampen en bestrijden op doeltreffende wijze migraine, zijn koortswerend en genezen ontstekingen van mond- en keel­holte, ontstoken amandelen en ontstoken tandvlees. Bovendien vormen zij een uitstekend vochtuitscheidend middel dat reuma­tiek bestrijdt. Eet naar hartelust zwarte bessen, rauw of gekookt, en u vergeet alle vermoeidheid of leveraandoeningen. Thee bereidt u met bladeren en bloesem als volgt: een handvol kruid op 1 ltr. water. Dit een nacht laten trekken. Drie kopjes per dag tegen alle aandoeningen van mond- en keelholte. Maak een licht afkooksel van bloesem of van gedroogde bessen. Een handvol per ltr. water in warm water opgeloste jam is ook goed. Meerdere keren per dag gorgelen.
De standplaats
Wij vinden de bessen in Midden- en Zuid-Europa tot een hoogte van 2.000 m. boven zeeniveau. In Nederland en België staan zij in koele, schaduwrijke bossen, heggen, struikgewas en elzen­broekwouden. De plant is kalkmijdend, maar gekweekt komt hij het meest voor. Een vogelliefhebber die een tuin heeft zou er goed aan doen een paar van deze struiken te planten!
De hoogte
De zwarte bes groeit met takken zonder dorens, is grijsachtig van kleur en bij oude stronken aan reepjes gescheurde bast. Hij krijgt een hoogte van 1 – 1.50 mtr.

De bloeitijd
   De zwarte bessen bloeien met geelgroene in trossen hangende tweeslachtige met groenachtig of roodbruinachtige kelk, tweemaal zo groot als de kroon in de maanden april en mei. Reeds in juni zijn de eerste rijpe bessen te plukken.

Wat te voeren?
   Van de zwarte, rode, witte of kruisbessen kan men de verse jonge blaadjes als gezond groenvoer geven. De vogels moeten het wel leren eten. Het is voor hen wel belangrijk voedsel. 

Werkzame bestanddelen

De bladeren van de zwarte bes bevatten een beetje etherische olie, looistoffen, vitamine C en butine. In de rijpe bessen is het gehalte aan vitamine C belangrijk. Dat gehalte is hoog en ligt rond de 120 mg/%. Verder is ook vitamine C2-euler aanwezig dat ook wel vitamine F genoemd wordt. Het is een antipneumo­niefactor, een stof die beschermt tegen longontsteking. De hoofdstof wordt aangevuld door de vitamine van de B-groep, vitamine P, organische zuren, pectine, looistof en mineralen. Verder is de donker violette kleurstof niet zonder werking. Deze stof kan echter niet nauwkeurig worden beschreven.
Welke vogels eten deze zaden?

In de natuur de merels en de lijsters, zij het niet zo veel. In onze volière de bessen en de jonge blaadjes als groenvoer. De bessen kan men mooi door het eivoer doen en ze worden dan vrij goed door alle kleine en grote volièrevogels gegeten. Zeker aan onze kromsnavels, in het bijzonder aan alle lorriesoorten kunt u ze zo vers voeren. Na een paar keer eten zij die graag. Ook kunt u de bessen drogen voor wintervoer. Dat gaat prima in de zon of op een oven. Ook ingevroren in kleine hoeveelheden, genoeg voor een keer voeren gaat prima. Goed in ruim water laten ontdooien eer u ze aan de vogels geeft.