Wilde planten: Madeliefje (Bellis Perennis  )

(Meizoentje, Meibloempje, Koeienbloem) 

door Jo van Rooij                  

Vrijwel het gehele jaar door kan men dit lage, sierlijke plant­je in grote hoeveelheden in weiden, gazons, wegbermen en slootkanten bloeiend aantreffen. De bloemhoofdjes dragen aan de rand witte vrouwelijke lintbloemen, welke meer of minder duidelijk in twee rijen staan. In het midden hebben ze gele tweeslachtige buisbloemen. De hoofdjes staan apart op korte bladerloze stengels. De bladrozetten drukken zich vlak tegen de grond aan, waardoor ze vaak aan het grazend vee ontkomen. Uit het midden van de rozet ontwikkelt zich de bloeiende, korte hoofdstengel met een bloempje. De bladeren zijn spatelvormig tot smal omgekeerd eirond, wijd gekarteld, eennervig. Uit de oksels van enkele rozetbladeren groeien echter ook zijscheuten, die eerst een bladrozet en daarna een bloemstengeltje vor­men. Bij optimale omstandigheden kan dit proces zich meerdere keren per jaar herhalen. Wanneer de oudste bladrozetten af­sterven, verdorren ook de zijstengels en ontstaat een hele rij jonge bladrozetten. Het madeliefje behoort tot de familie der compositae of wel de samengesteld bloemige. Ondanks zijn bescheiden uiterlijk en kwetsbaar voorkomen kan deze vaste plant hevige kou verdragen; tot  -17 gr. 's nachts is geen probleem. Bij regen sluit hij zich en buigt zich naar de grond. Overdag volgt hij de zon in zijn loop en keert zijn witte bloemhoofdje met gele hartjes in de richting van dit hemellichaam. Bellis betekent mooi en Perennis betekent overblijvend. Mooi als het madeliefje is maakt het een zo frisse indruk dat een componist uit de vorige eeuw (Dupraton) de naam ervan gebruikte voor de gracieuze, onschuldige heldin van zijn komische opera. Sinds de 15e eeuw is het namelijk bekend om zijn geneeskrach­tige werking. In Duitsland werd de plant in de 18e eeuw echter systematisch uitgeroeid. Men dacht ten onrechte dat hij vruchtafdrijvend zou zijn en de fijn gestampte bloemen en verse bladeren stillen de pijn bij kneuzingen. In de homeopathie gebruikt men een tinctuur van de bloeiende plant vanwegen de activerende werking op de spieren in de vaatwanden. Bij geelzucht gebruikt men een mengsel van madeliefje, duivenker­vel en paardenbloem. 

De standplaats

Het madeliefje is een plantje dat in Nederland en België zeer algemeen voorkomt in graslanden, gazons, wegbermen en bossen. Ook op landwegen en berghellingen tot een hoogte van 2.400 m. De bloemkorfjes staan op een bladerloze behaarde stengel. Het hoofdje heeft in het midden gele buisbloemen en aan de rand witte lintbloemen.  

De hoogte

De hoogte van het madeliefje is erg bescheiden en haalt nauwelijks 5 tot 10 cm.  

De bloeitijd

Het madeliefje heeft een officiële bloeitijd van februari tot november. Maar als het in december of januari zacht weer is, bloeit hij heel dapper en mooi en laat ons echt geloven in een nieuwe lente. 

Wat te voeren?

Aan onze vogels kunnen wij de bladeren van het madeliefje gerust geven als groenvoer. Zij worden ook als sla voor de menselijke consumptie gebruikt. De zaden of vruchten hebben geen vruchtpluis, zijn afgeplat, opzij behaard en ze zijn erg goed voor onze vogels, ook al zijn ze klein. Het is toch een belangrijke aanvulling op hun menu. 

Werkzame bestanddelen

Het madeliefje heeft geneeskrachtige eigenschappen zoals aan­sterkend, bloedzuiverend, ontstekingremmend, urinedrijvend, wondhelend en zweetafdrijvend. De werkzame bestanddelen zijn saponine, vluchtige olie, slijm, bitterstof en organische zuren. 

Welke vogels eten deze zaden?

In onze volière kan men aan alle vogels, de recht- en kromsnaveligen, grote en kleine vogels, inlandse en uitheemse vogels, zonder uitzonde­ring de bladeren als groenvoer geven. Ook de zaden zullen al deze vogels zonder uitzondering goed en graag opnemen.